Bệnh mất trí nhớ tạm thời: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa, điều trị

Bệnh mất trí nhớ tạm thời phổ biến ở người trung niên và người già, dù không nguy hiểm tới tính mạng nhưng gây phiền phức, ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người bệnh. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng bệnh và các biện pháp khắc phục, điều trị nhằm cải thiện tình trạng hiệu quả.

Tìm hiểu hiện tượng mất trí nhớ tạm thời

Chứng mất trí nhớ tạm thời (tiếng Anh: Transient Global Amnesia) là cơn lú lẫn đột ngột xảy ra ở người đang tỉnh táo, khỏe mạnh. Hiện tượng này không liên quan đến các bệnh lý động kinh hay một số tình trạng thường gây nhầm lẫn như chấn thương vùng đầu, có khối u hoặc đột quỵ.

Dấu hiệu của bệnh mất trí nhớ tạm thời là người bệnh quên đi các sự việc xảy ra trước đó, dù tình trạng này thường tự cải thiện trong vòng 24 giờ. Tuy trí nhớ bị ảnh hưởng nhưng họ vẫn giữ được sự tỉnh táo, khả năng tập trung và tư duy logic bình thường.

Người bị mất trí nhớ tạm thời đa phần ở độ tuổi từ 50 – 80 với số trường hợp mắc chiếm đến 75% và rất hiếm gặp ở người dưới 40 tuổi. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng nhóm người có tiền sử mắc bệnh tim mạch, chứng đau nửa đầu hay rối loạn mỡ máu cũng có nguy cơ mắc cao hơn người bình thường.

Dấu hiệu của bệnh mất trí nhớ tạm thời

Bệnh mất trí tạm thời thường được nhận biết qua một số biểu hiện sau:

• Đột ngột mất khả năng hình thành ký ức mới hoặc ghi nhớ những sự việc đã xảy ra
• Tỉnh táo, vẫn biết mình là ai, vẫn duy trì thói quen và tính cách dù bị mất trí nhớ
• Vẫn nhận thức bình thường, biết và gọi tên được các đồ vật quen thuộc
• Thường lặp đi lặp lại cùng một dạng câu hỏi như “Tại sao tôi lại ở đây?” hay “Tôi đang làm gì vậy?”
• Không xuất hiện các tổn thương não bộ hay có triệu chứng tê liệt chân tay, mất kiểm soát hành vi hay gặp khó khăn trong việc nhận dạng mặt chữ
• Không bị co giật khi mất trí nhớ
• Không có tiền sử về động kinh
• Thời gian mất trí nhớ thường không quá 24 giờ, sau đó ký ức sẽ dần hồi phục

Nguyên nhân gây mất trí nhớ tạm thời

Hiện vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân gây ra bệnh mất trí nhớ tạm thời. Một số giả thuyết cho rằng hiện tượng này có thể liên quan đến tiền sử đau nửa đầu, tuy nhiên mối liên hệ vẫn chưa được khoa học chứng minh đầy đủ. Ngoài ra, việc máu chảy ngược vào tĩnh mạch do tắc nghẽn hoặc rối loạn tuần hoàn cũng được cho là một trong những lý do gây ra tình trạng này.

Một số yếu tố được ghi nhận có khả năng kích hoạt chứng mất trí nhớ tạm thời là:

• Ngâm mình trong nước nóng hoặc nước lạnh quá đột ngột
• Vận động thể lực quá mức
• Quan hệ tình dục
• Một số can thiệp y khoa như nội soi hoặc chụp động mạch
• Chấn thương nhẹ ở vùng đầu.
• Căng thẳng cảm xúc mạnh, bao gồm phản ứng trước tin xấu hoặc làm việc quá sức

Ngoài ra, một số tác nhân phổ biến khác cũng liên quan đến hiện tượng mất trí nhớ tạm thời có thể kể đến như:

Tác dụng phụ của thuốc: Nhiều loại thuốc như an thần, thuốc điều trị huyết áp, giảm cholesterol, giảm đau, chống trầm cảm, loạn thần,… có thể ảnh hưởng đến trí nhớ trong thời gian ngắn.

Thiếu hụt dinh dưỡng: Dinh dưỡng đóng vai trò thiết yếu đối với hoạt động của não bộ. Ví dụ, serotonin – một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm xúc tích cực – phần lớn được sản sinh từ hệ tiêu hóa. Hơn 20% calo ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của não bộ. Thiếu hụt các chất như chất béo lành mạnh, protein, carbohydrate hay vitamin B12 có thể ảnh hưởng đến trí nhớ, làm tăng nguy cơ mất trí nhớ thoáng qua.

Thuốc lá: Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu lên não và làm tổn thương hệ mạch máu, từ đó ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ. Nhiều nghiên cứu cho thấy hút thuốc nhiều có liên hệ với sự suy giảm trí nhớ, đặc biệt ở người trung niên.

Thiếu ngủ: Ngủ chập chờn, không đủ giấc có thể làm giảm hiệu suất nhận thức, khiến não hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến hiện tượng quên tạm thời, nhất là trong môi trường làm việc áp lực cao.

Trầm cảm: Rối loạn trầm cảm có thể ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ thông tin mới hoặc phục hồi ký ức.

Tăng hormone căng thẳng (cortisol): Khi cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài, hormone cortisol tiết ra nhiều có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các vùng não liên quan đến trí nhớ.

Suy giảm chức năng tuyến giáp: Gây mệt mỏi, thiếu tỉnh táo, ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn.

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) và chấn động nhẹ: Những cơn đột quỵ nhỏ hoặc va đập nhẹ ở vùng đầu cũng có thể là nguyên nhân gây ra hiện tượng mất trí nhớ tạm thời, dù không để lại di chứng rõ rệt ngay lập tức.

Chẩn đoán chứng mất trí nhớ tạm thời

Việc chẩn đoán bệnh mất trí tạm thời đóng vai trò quan trọng trong quá trình loại trừ các tình trạng nguy hiểm hơn như đột quỵ, co giật hay chấn thương sọ não. Các phương pháp dưới đây thường được sử dụng để xác định tình trạng, bao gồm:

Khám sức khỏe thần kinh: Người bệnh sẽ được đánh giá các chức năng thần kinh như phản xạ, cảm giác, sức mạnh cơ, trương lực cơ, khả năng phối hợp vận động, giữ thăng bằng, dáng đi, tư thế cũng như kiểm tra khả năng tư duy logic, ghi nhớ, phản ứng ngôn ngữ để đánh giá chức năng nhận thức.

Chẩn đoán hình ảnh: Các kỹ thuật hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) và đo điện não đồ (EEG) có thể được chỉ định để phát hiện bất thường của lưu lượng máu lên não. Xét nghiệm máu cũng có thể hỗ trợ đánh giá các nguyên nhân tiềm ẩn gây ảnh hưởng đến trí nhớ.

• Chụp CT: Kỹ thuật này giúp hiển thị các hình ảnh cắt ngang của não được chụp từ các góc độ khác nhau, giúp phát hiện tổn thương thực thể như xuất huyết, hẹp hoặc phình mạch máu hay các cơn đột quỵ trong quá khứ. Thông qua hình ảnh này, bác sĩ có thể xác định liệu mất trí nhớ có liên quan đến các tổn thương nêu trên hay không.
• Chụp MRI: MRI tạo ra hình ảnh 3D chi tiết hơn so với CT. Tuy nhiên trong một số trường hợp, nếu người bệnh đã thực hiện chụp CT tại thời điểm xảy ra triệu chứng và kết quả bình thường thì không cần thiết chụp thêm MRI.
• Đo điện não đồ (EEG): Phương pháp này ghi lại hoạt động điện não qua các điện cực gắn trên da đầu. Những người mắc động kinh đôi khi có thay đổi sóng não dù không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng. EEG thường được đề xuất nếu người bệnh từng trải qua nhiều cơn mất trí nhớ tạm thời nhằm loại trừ khả năng co giật.

Điều trị mất trí nhớ tạm thời

Vì nguyên nhân gây mất trí nhớ tạm thời không rõ ràng cũng như tỷ lệ tái phát thấp nên việc tìm ra cách phòng ngừa hoàn toàn hay điều trị dứt điểm chứng bệnh này là rất khó. Tuy nhiên vẫn có một số biện pháp giúp hạn chế nguy cơ bị mất trí nhớ tạm thời, bao gồm:

Vận động thể chất đều đặn: Tập luyện thường xuyên giúp tăng cường tuần hoàn máu lên não, giảm stress và kích thích não bộ hình thành tế bào thần kinh mới, từ đó góp phần phòng ngừa hiện tượng mất trí nhớ tạm thời.

Ăn uống lành mạnh: Một thực đơn cân bằng với nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh sẽ hỗ trợ não hoạt động hiệu quả hơn. Ngoài ra, việc bổ sung các hoạt chất tự nhiên như bạch quả và việt quất cũng giúp cải thiện trí nhớ và tăng cường chức năng nhận thức.

Giữ tinh thần lạc quan: Các phương pháp thư giãn như thiền định, tập yoga, thở sâu hoặc đi bộ có thể giúp kiểm soát căng thẳng hiệu quả hơn.

Ngủ đủ và sâu giấc: Não cần được nghỉ ngơi đầy đủ để xử lý và lưu trữ thông tin. Một giấc ngủ lý tưởng kéo dài từ 7 đến 9 tiếng mỗi đêm là điều cần thiết giúp củng cố trí nhớ.

Hạn chế chất kích thích: Hút thuốc và lạm dụng rượu bia có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất hoạt động của não, gây ra các vấn đề về trí nhớ.

Kiểm soát các bệnh lý nền: Các bệnh lý như cao huyết áp, tiểu đường nếu không được kiểm soát tốt có thể gây ảnh hưởng đến não bộ. Việc điều trị đúng cách, tuân thủ thuốc và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mất trí nhớ tạm thời.

Bệnh mất trí nhớ tạm thời nhìn chung không quá nguy hiểm về thể chất nhưng lại gây ra những tổn thương đáng kể về tâm lý. Việc nhận biết nguyên nhân, dấu hiệu và nắm vững cách ngăn ngừa tình trạng bệnh sẽ giúp bạn bảo vệ tốt sức khỏe bản thân và gia đình.