Chăm sóc người cao tuổi sau đột quỵ hàng ngày: Hành trình hồi phục từ giai đoạn khó khăn

Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là “cú sốc” đối với hệ thần kinh, mang theo hàng loạt khó khăn cả về thể chất, tinh thần và sinh hoạt. Với người cao tuổi, việc phục hồi sau đột quỵ càng trở nên phức tạp hơn, yêu cầu sự chăm sóc tỉ mỉ, hiểu biết và kiên nhẫn. Vậy chăm sóc người đột quỵ cần những gì để giảm di chứng, hỗ trợ hồi phục chức năng và giúp người bệnh sớm hòa nhập cuộc sống? Bài viết này, Phương Đông Asahi sẽ chia sẻ bí quyết chăm sóc người cao tuổi sau đột quỵ: từ dinh dưỡng, vận động, chăm sóc hàng ngày đến hỗ trợ tinh thần, giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích. 

HIỂU RÕ “ĐỘT QUỴ Ở NGƯỜI CAO TUỔI” - NỀN TẢNG ĐỂ CHĂM SÓC ĐÚNG CÁCH  

1.1 Bản chất và tác động của đột quỵ  

Đột quỵ não xảy ra khi mạch máu nuôi dưỡng một vùng não bị tắc nghẽn (đột quỵ thiếu máu cục bộ) hoặc bị vỡ (đột quỵ xuất huyết), khiến tế bào não thiếu oxy và chết đi. Ở người cao tuổi, sức bền mạch máu giảm, kèm theo các bệnh nền như: cao huyết áp, tiểu đường, xơ vữa động mạch,... khiến nguy cơ đột quỵ tăng cao.

Sau đột quỵ, người bệnh có thể gặp các hệ quả như: liệt hay yếu nửa người, rối loạn ngôn ngữ, mất cảm giác, khó nuốt, rối loạn nhận thức, rối loạn phối hợp vận động. 

1.2 Tại sao chăm sóc đúng cách rất quan trọng?

Việc chăm sóc người cao tuổi sau đột quỵ không chỉ giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn mà còn giảm nguy cơ biến chứng nặng như: viêm phổi do sặc, loét do tì đè, nhiễm trùng đường tiết niệu, ngoài ra hạn chế khả năng tái phát.

Người chăm sóc, gia đình đóng vai trò then chốt, cần phối hợp điều trị, phục hồi chức năng, hỗ trợ tâm lý và tạo môi trường thuận lợi để bệnh nhân sớm quay trở lại cuộc sống bình thường.

CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG - “NHIÊN LIỆU” CHO SỰ HỒI PHỤC

Người cao tuổi sau đột quỵ cần xây dựng chế độ ăn uống phù hợp sao cho hỗ trợ não, cơ, hệ miễn dịch và kiểm soát các bệnh nền như: cao huyết áp, tiểu đường, mỡ máu,...

2.1 Các nhóm dưỡng chất cần chú trọng:

• Đạm chất lượng cao: Các món cá, thịt nạc, trứng, đậu, sữa ít béo,... giúp tái tạo mô, hỗ trợ cơ bắp.
• Chất béo lành mạnh (omega-3, không bão hòa): Cá hồi, cá thu, dầu ô liu, hạt chia,... giúp giảm viêm và hỗ trợ chức năng thần kinh.
• Tinh bột phức hợp & chất xơ: Gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây ít đường,...  giúp ổn định đường huyết và hỗ trợ tiêu hóa.
• Vitamin & khoáng chất:

Nhóm vitamin B, vitamin E: giúp chống oxy hóa, hỗ trợ não.

Magie, kali, kẽm: giúp hỗ trợ co cơ, dẫn truyền thần kinh.

Omega-3, DHA, EPA: giúp hỗ trợ não và mạch máu.

2.2 Gợi ý các nhóm thực phẩm cụ thể:

• Nhóm rau xanh đậm: cải bó xôi, cải xoăn, cải ngọt, mồng tơi,...

• Nhóm trái cây ít ngọt: táo, lê, kiwi, bơ,...

• Nhóm ngũ cốc: yến mạch, gạo lứt, lúa mì nguyên cám,...

• Nhóm cá béo: cá hồi, cá thu, cá mòi,...

• Nhóm hạt và quả hạch: hạt óc chó, hạt lanh, hạt hạnh nhân,...

2.3 Nhóm thực phẩm cần hạn chế: 

• Thức ăn chứa nhiều muối, chất bảo quản: dễ tăng huyết áp, ảnh hưởng đến mạch máu não.

• Đường, bánh kẹo: làm tăng đường huyết, gây viêm.

• Đồ dầu mỡ, thức ăn chiên rán: gây stress oxy hóa.

• Rượu, chất kích thích: ảnh hưởng tuần hoàn, dễ gây chảy máu hoặc tái phát.

• Thức ăn quá cứng, khó nuốt: dễ sặc, làm tổn thương hô hấp.

GỢI Ý CHĂM SÓC HÀNG NGÀY CHO NGƯỜI CAO TUỔI SAU ĐỘT QUỴ 

Việc chăm sóc người cao tuổi sau đột quỵ đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn trong từng sinh hoạt hằng ngày. Từ chế độ ăn uống, vận động đến theo dõi sức khỏe và tinh thần — mọi yếu tố đều góp phần quan trọng giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng, hạn chế biến chứng và tái phát.

3.1 Theo dõi và đảm bảo an toàn

• Theo dõi dấu hiệu sinh tồn: huyết áp, nhịp tim, nhiệt độ, SpO₂.
• Cảnh giác với các biểu hiện bất thường: khó thở, sức khỏe suy yếu, liệt mở rộng, rối loạn ý thức.
• Bố trí môi trường sống an toàn: chống trượt, lắp tay vịn, sử dụng giày dép chống trượt, đặt đồ dùng trong tầm tay.

3.2 Vệ sinh & phòng ngừa các biến chứng

• Xoay trở người cứ 2 giờ/lần để tránh loét do tỳ đè.
• Lau người, rửa mặt, vệ sinh miệng, thay đồ thường xuyên.
• Nếu bệnh nhân khó nuốt, hãy chế biến thức ăn loãng, mềm, quan sát kĩ quá trình người bệnh ăn để tránh sặc.
• Hỗ trợ người bệnh làm các bài tập hít thở giúp thông khí, đề phòng viêm phổi.

3.3 Hỗ trợ sinh hoạt cá nhân

• Khuyến khích người bệnh tự thực hiện động tác nhỏ như: rửa tay, đánh răng, mặc quần áo - người chăm sóc chỉ hỗ trợ khi cần.
• Sử dụng dụng cụ hỗ trợ như tay nắm, bàn chống, gậy, nạng khi đã có thể.
• Tăng dần các hoạt động từ nhẹ đến phức tạp để người bệnh phục hồi dần, không vội vàng thực hiện các động tác khó quá sớm. 

3.4 Hỗ trợ tinh thần và tâm lý người sau đột quỵ

• Người chăm sóc nên lắng nghe, động viên, giao tiếp với người bệnh mỗi ngày.
• Tạo không gian an yên như: âm nhạc chữa lành, ánh sáng dịu nhẹ, nhiều cây xanh thoáng đãng,...
• Kích thích trí não qua các hoạt động giải trí như: trò chơi, đọc sách, nghe nhạc,...
• Nếu cần, người nhà hãy tìm đến các chuyên gia tâm lý hoặc nhóm hỗ trợ người bệnh đột quỵ.

3.5 Phòng ngừa biến chứng & tái đột quỵ

• Kiểm soát chặt các yếu tố nguy cơ tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu.
• Tuân thủ dùng thuốc đúng giờ, luyện tập theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Duy trì lối sống lành mạnh: không hút thuốc, hạn chế rượu bia, ăn nhạt, vận động nhẹ nhàng thường xuyên.
• Đi tái khám định kỳ, kiểm tra mạch máu não, tim mạch, xét nghiệm máu.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tâm lý ổn định,... sẽ góp phần ngăn ngừa tái phát.

Chăm sóc người cao tuổi sau đột quỵ là hành trình đầy thử thách cho cả người chăm sóc lẫn người bệnh, đòi hỏi kiến thức, kiên nhẫn và sự đồng hành bền bỉ. Nhưng với phương pháp đúng đắn: dinh dưỡng hợp lý, phục hồi chức năng sớm, hỗ trợ tinh thần và phòng ngừa biến chứng, người bệnh hoàn toàn có thể hồi phục tối đa, giảm di chứng và quay trở lại cuộc sống bình thường.